Η προσέγγιση της πολιτικής με “εθνικούς” όρους σίγουρα δεν αποτελεί το πιο προνομιακό πεδίο για την αριστερά, καθώς υπονομεύει τις προσπάθειες συγκρότησης ταξικών μετώπων. Από την άλλη, δεν μπορεί να αγνοηθεί το ότι οι περισσότεροι άνθρωποι αυτοπροσδιορίζονται στη βάση και εθνικών χαρακτηριστικών, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Η ιδεολογική σύγκρουση και οι αντιφάσεις είναι σχεδόν αναπόφευκτες, και η άρθρωση μιας επαρκούς θεωρίας για τη συνάντηση αυτών των δύο προσεγγίσεων παραμένει ζητούμενο.
Το τελευταίο διάστημα πολλοί αριστεροί επιχειρούν να επανανοηματοδοτήσουν έννοιες όπως ο “πατριωτισμός” ή η “εθνική ανεξαρτησία”. Έτσι, στο ξεπούλημα των δημοσίων επιχειρήσεων και στη ραγδαία μείωση των εισοδημάτων απαντούν ζητώντας την αξιοποίηση των πόρων της χώρας προς όφελος του λαού και όχι των ξένων εταιρειών, και συχνά υιοθετούν την άποψη ότι η λύση στα οικονομικά προβλήματα κρύβεται στο υπέδαφος: υδρογονάνθρακες, σπάνιες γαίες, χρυσός και ουράνιο υπόσχονται να μας μετατρέψουν σε Ελ Ντοράντο, αν φυσικά δεν μας τα πάρουν κοψοχρονιά οι πολυεθνικές.
Παρότι ο κίνδυνος της ενσωμάτωσης είναι προφανής, θεωρώ ότι το πεδίο αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την προσπάθεια να αναζητηθεί μια σύγχρονη, αριστερή πολιτική με εθνικό πρόσημο, για δύο κυρίως λόγους. Πρώτον, επειδή υπάρχει η δυνατότητα να μιλήσουμε γι’ αυτά τα ζητήματα διαφοροποιούμενοι από τις τερατολογίες της δεξιάς, που διακινεί πληροφορίες γραφικών ερευνητών, παραποιημένες μελέτες και εκτιμήσεις του ποδαριού για το μέγεθος του ορυκτού πλούτου της Ελλάδας, μαζί με θεωρίες συνομωσίας και την πατροπαράδοτη πεποίθηση ότι οι Έλληνες είναι ο περιούσιος λαός που όλοι μυστηριωδώς εχθρεύονται. Σ’ αυτά η αριστερά μπορεί να απαντήσει φέρνοντας στο προσκήνιο την επιστημονική μεθοδολογία, την έγκυρη και πλήρη ενημέρωση του κοινού, την απαίτηση το θέμα να αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα, αξιοποιώντας επιστήμονες υψηλού επιπέδου. Και έτσι, όχι μόνο να ξεδιαλύνει το τοπίο σε σχέση με τις πραγματικές δυνατότητες που υπάρχουν, αλλά και να καλλιεργήσει την πεποίθηση ότι κανένα ζήτημα εθνικής σημασίας δεν μπορεί να αφήνεται σε κραυγάζοντες δημαγωγούς.
Δεύτερον, και σημαντικότερο, επειδή η συζήτηση για τους ορυκτούς πόρους επιτρέπει την ενσωμάτωση σύγχρονων και υπερεθνικών αξιών, όπως η αειφόρος ανάπτυξη, στην έννοια του εθνικού συμφέροντος. ‘Ετσι, η αριστερά έχει τη δυνατότητα να μιλήσει για το ζήτημα αυτό σπάζοντας το δόγμα του κυρίαρχου λόγου ότι ορυχείο ίσον ανάπτυξη. Το κάνει ήδη στην περίπτωση της Χαλκιδικής, όπου έχει αναπτυχθεί ένα μεγάλο κίνημα από τους κατοίκους, οφείλει να το κάνει και σε άλλες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, κύρια αιτία της αύξησης της ζήτησης για σπάνιες γαίες τα τελευταία χρόνια είναι η χρησιμοποίησή τους σε κινητά τηλέφωνα, τα οποία ο δυτικός άνθρωπος αλλάζει σαν τα πουκάμισα. Γιατί πρέπει να θεωρείται αυτονόητη η εξόρυξή τους και να μας νοιάζει μόνο αν τα κέρδη θα πάνε στο δημόσιο ή σε κάποιον ιδιώτη; Γιατί πρέπει να καταστρέψουμε νέες εκτάσεις αντί να επενδύσουμε στην ανακύκλωσή τους, ακόμη και αν είναι πιο ακριβή; Ή ακόμη γιατί είναι αδιανόητο μια χώρα που βασίζεται στον θαλάσσιο τουρισμό να επιλέξει να μη φυτέψει πετρελαιοπηγές όπου βρει;
Για τον παγκόσμιο καπιταλισμό οι φυσικοί πόροι έχουν μεγαλύτερη αξία από τα κέρδη που θα βγάλει κάποια εταιρεία εξορύσσοντάς τους. Το σύστημα μπορεί να συμβιβαστεί με την κρατική διαχείρισή τους, αρκεί οι αγορές να συνεχίσουν να τροφοδοτούνται απρόσκοπτα. Υπό αυτή την έννοια, η συγκυρία μάς δίνει τη σπάνια ευκαιρία να πείσουμε και να πειστούμε ότι εθνική ανεξαρτησία δεν είναι το να εκμεταλλεύεσαι τους πόρους της χώρας με μεγαλύτερο οικονομικό όφελος, αλλά η δυνατότητα να μην τους εκμεταλλεύεσαι καν.
Μέχρι νεωτέρας 