Τι γίνεται στη συνάντηση δυο τομών;

του Παναγιώτη Πάντου

Τα μνημόνια, δηλαδή η επιτροπεία από το εξωτερικό, προκαλούν σε κάθε χώρα τη διάλυση του παλιού πολιτικού συστήματος. Στην Ελλάδα η δεξιά και η κεντροαριστερά έχουν ήδη κονιορτοποιηθεί και αναζητούν πια τρόπους αναγέννησης (για την ώρα θνησιγενείς, αφού το παλιό πολιτικό προσωπικό εξακολουθεί να δίνει τον τόνο, όπως έδειξε το κίνημα «Μένουμε Ευρώπη» και η καμπάνια για το «Ναι» στο δημοψήφισμα). Η αριστερά από την άλλη πλευρά κατάφερε όλο αυτό το διάστημα να διατηρεί τη συνοχή της, μια και ο ΣΥΡΙΖΑ, παρότι δεν αποτελούσε καινούρια πολιτική δύναμη, δεν ήταν και εντελώς παλιά. Η ήττα όμως της κυβέρνησης στη διαπραγμάτευση με την ΕΕ αλλάζει τα δεδομένα, ασκώντας πια και σ’ αυτόν πιέσεις ρευστοποίησης.

Τέλος εποχής; Ίσως. Η ιστορία όμως δεν τελειώνει ποτέ.

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στο παρόν blog.
Δείτε εδώ και εδώ δύο ακόμη κείμενα των ημερών αμέσως πριν τη συμφωνία, που μου έκαναν εντύπωση.
Και αν ξέρετε γαλλικά, δείτε κι αυτό.

του Παναγιώτη Πάντου

Το κείμενο αυτό γράφεται ενώ ακόμη δεν έχει σιγάσει ο πρώτος απόηχος από την ανακοίνωση του νέου μνημονίου και ενώ οι πολιτικές εξελίξεις συνεχίζονται. Βασίζεται, δε, στις ακόλουθες παραδοχές:

1. Η κυβέρνηση έδωσε μια πραγματική μάχη αυτό το εξάμηνο, στην οποία ηττήθηκε, ένα πολύ πιθανό ενδεχόμενο εξαρχής. Η έκβαση της μάχης δεν οφείλεται στις προθέσεις της κυβέρνησης, στα όποια «λάθη» στην τακτική της η σε κάποια κρυφή της ατζέντα, ούτε απλώς στην υπεροπλία του αντιπάλου (γνωστή εξαρχής), αλλά στην απόφασή του να χρησιμοποιήσει τα πιο βαριά του όπλα προκειμένου να αποδείξει ότι είναι αποφασισμένος να μας ισοπεδώσει (κάτι που δεν ήταν προφανές εξαρχής). Από αυτή τη σκοπιά, το νέο μνημόνιο αποτελεί μια συνθηκολόγηση μετά από έναν σκληρό οικονομικό πόλεμο, με τους όρους να τους θέτει ο νικητής, με πρόθεση εκτός των άλλων να καταδείξει την κυριαρχία του.
2. Ο ΣΥΡΙΖΑ μπήκε σ’ αυτή τη μάχη κυρίως με πολιτικούς όρους. Η μεγάλη του αδυναμία ήταν η απόλυτη έλλειψη στη χώρα μιας κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας την οποία να εκφράζει και στην οποία να στηρίζεται για την παραγωγική ανασυγκρότηση. Ούτε αυθορμήτως ούτε μέσα από την οργανωμένη του παρέμβαση δεν εμφανίστηκαν νέες οικονομικές δομές που να συνιστούν στην πράξη (και προκαταβολικά σε σχέση με την όποια πολιτική αλλαγή) ρήξη με το υπάρχον κοινωνικοοικονομικό καθεστώς: η εναλλακτική οικονομία παρέμεινε εν πολλοίς σποραδική και χωρίς συστηματικότητα, τα συνεργατικά εγχειρήματα δεν απέκτησαν δυναμική, οι καινούριες επιχειρήσεις σε δυναμικούς τομείς (π.χ. τουρισμός, γεωργία, νέες τεχνολογίες) εξακολουθούν να υιοθετούν τα οργανωτικά μοντέλα και τους στόχους της προηγούμενης εποχής. Από αυτή τη σκοπιά, η έλλειψη προετοιμασίας που επισημαίνεται από διάφορες πλευρές (π.χ. για μια έξοδο από το ευρώ) αποτελεί σύμπτωμα και όχι απρονοησία ή επιλογή.
3. Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι δεν θα μπορούσε να έχουν γίνει διαφορετικές εκτιμήσεις των δεδομένων και άρα να έχουν χαραχτεί διαφορετικές στρατηγικές. Ούτε βέβαια ότι δεν προκύπτουν νέα συμπεράσματα για την Ελλάδα, την ΕΕ και τις δυνατότητες της αριστεράς. Σημαίνουν όμως ότι οι αλλαγές αυτές στις αντιλήψεις του ελληνικού λαού, του ΣΥΡΙΖΑ, των αριστερών, αλλά και της ίδιας της ΕΕ από την άλλη πλευρά, αποτελούν προϊόν και όχι αφετηρία της ιστορικής περιόδου που διανύουμε.

Βιώσιμο χρέος και συνθηκολόγηση

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στο παρόν blog

Ξέρετε ότι κάτι που με ενδιαφέρει πάντα είναι το συζητάμε με επιχειρήματα που να τα έχουμε βασανίσει λίγο και να μην καταφεύγουμε σε λαθροχειρίες. Αφορμή για το σημείωμα αυτό είναι το σημερινό κύριο άρθρο της «Καθημερινής» (αγαπημένη μου, ακριβώς γιατί λόγω του κύρους της έχει συμβάλει δυσανάλογα πολύ τα τελευταία χρόνια στο να απομακρυνθούμε από τον παραπάνω στόχο), το οποίο χοντρικά λέει πως αφού τώρα θα αναγκαστούμε να συμφωνήσουμε σε ένα νέο μνημόνιο, θα έπρεπε η κυβέρνηση να το είχε υπογράψει τον Φεβρουάριο, με κάπως καλύτερους όρους. Ο λόγος που δεν το έκανε, εκτιμά, ήταν η συνειδητή επιλογή να προκαλέσει ρήξη με την ΕΕ.

Αφήνω στην άκρη το ότι δεν μπορείς να κρίνεις επιλογές του παρελθόντος με γνώσεις που απέκτησες εκ των υστέρων (εκτός αν η εκτίμηση της «Κ» ήταν από τον Φεβρουάριο ότι εκείνη ήταν η καλύτερη συμφωνία που θα μπορούσε να επιτευχθεί και δεν υπήρχαν περιθώρια ουσιαστικής βελτίωσης) και τα λογικά άλματα στην προσπάθεια ερμηνείας των επιλογών της κυβέρνησης (διακινούνται άλλωστε καμιά δεκαριά εναλλακτικά σενάρια για το τι συνέβη όλους αυτούς τους μήνες, οπότε σίγουρα η άποψη της «Κ» δεν είναι ούτε προφανής ούτε αυταπόδεικτη όπως υπονοεί).

Θα προσπαθήσω να σταθώ στα πραγματικά γεγονότα, όπως τουλάχιστον τα γνωρίζουμε, θεωρώντας ότι με βάση αυτά θα πρέπει κανείς να τοποθετηθεί στο δημοψήφισμα:

Nα ανταποδώσουμε το δώρο

Απ’ ό,τι φαίνεται βρισκόμαστε στην τελική ευθεία των διαπραγματεύσεων. Έχει ήδη προεξοφληθεί πως το αποτέλεσμα δεν θα είναι το επιθυμητό. Είτε η Ελλάδα θα αποδεχτεί μια συμφωνία με πολλά νέα μέτρα και κάποιες αναπτυξιακές ενέσεις (ασαφείς για την ώρα), είτε θα βρεθεί εκτός ευρώ, σε μια παρατεινόμενη κατάσταση οικονομικής ασφυξίας που θα εμποδίζει κάθε αναπτυξιακή προοπτική (μας το θυμίζει άλλωστε εύστοχα καθημερινά το ΚΚΕ: λύση δεν υπάρχει ούτε εντός ούτε εκτός ευρώ). Ποια πρέπει να είναι η στάση μας, ατομικά και συλλογικά, αναρωτιούνται όλοι.

Έχουν ήδη ειπωθεί πολλά και σοβαρά πράγματα γι’ αυτό (κρατάω ιδιαίτερα τα άρθρα του Α. Καρίτζη και του Χρ. Λάσκου) τα οποία λίγο πολύ κατατείνουν στο εξής: Όταν καμιά εναλλακτική δεν είναι δελεαστική, το κριτήριο επιλογής είναι ποια αφήνει ανοιχτούς δρόμους για το αύριο. Κι αυτό δεν σημαίνει μόνο λογιστική ανάλυση των μέτρων, αλλά κυρίως εξέταση της κοινωνικής προοπτικής που μπορεί να επωαστεί στις νέες συνθήκες. Γι’ αυτό και επισημαίνεται ότι το μείζον είναι η πολιτική αξιοπρέπεια του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία με τη σειρά της μπορεί να κρατήσει ζωντανή την επιθυμία αλλαγής που γεννήθηκε στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια και να μην τη ματαιώσει, οδηγώντας σε έναν νέο κύκλο κυνισμού και συντηρητικότητας.